Karbon Fiyatlandırması 2025: Küresel GSYİH’nin %66’sını Etkileyen Düşük Karbonlu Ekonomiye Geçiş

Küresel GSYİH’nin %66’sını kapsayan karbon fiyatlandırması, ETS ve karbon vergileri sayesinde 2025’te düşük karbonlu büyümeyi hızlandırıyor.

Karbon Piyasaları ve Fiyatlandırmanın Temeli

Dünya iklim kriziyle mücadeleyi hızlandırırken karbon ekonomisi ile karbon piyasaları, düşük karbonlu büyümeye geçişte kilit rol oynuyor. Bu piyasa temelli mekanizmalar, karbon emisyonlarına ekonomik değer biçerek hem azaltımı teşvik ediyor hem de temiz teknoloji inovasyonunu destekliyor.

Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) Nasıl Çalışır?

• Hükümetler veya bölgesel koalisyonlar toplam emisyon için “üst sınır” koyar.

• Kurumlara tahsis edilen izinler (karbon hakları) borsada alınıp satılabilir.

• Sınırın altında kalan şirket, fazla izinleri pazara satar; sınırı aşan şirket satın alır.

• Bu dinamik, emisyonu düşüreni ödüllendirir, yüksek emisyona maliyet yaratır.

Gönüllü Karbon Kredileri ve Kredilendirme Mekanizmaları

Bu gönüllü sistemler, genellikle yeniden ağaçlandırma veya yenilenebilir enerji projeleri gibi belirli projelerle bağlantılı olarak, belirlenmiş bir baz çizginin altındaki doğrulanmış emisyon azaltımları karşılığında ticareti yapılabilen sertifikalar (“karbon kredisi”) üretir.

Karbon Fiyatlandırmasının Ekonomik Etkileri

Karbon fiyatlandırması şirketleri temiz teknolojilere yatırım yapmaya yönlendirerek karbonsuzlaşma maliyetini minimize eder ve iklim finansmanına yeni gelir yaratır. Gelirler, dönüşüm sürecinde kırılgan toplulukları destekleyen projelere aktarılır.

Zorluklar: fiyat dalgalanmaları, enflasyon baskıları, adil rekabetin korunması.

2025 Küresel Karbon Fiyatlandırması Trendleri

• 80 aktif karbon vergisi ve ETS bulunuyor; son 12 ayda net 5 yeni mekanizma devreye girdi.

• Brezilya, Hindistan, Türkiye önemli mevzuat adımları attı; Kolombiya ve Endonezya kapsamı genişletti.

• Çin’in ETS’yi sanayiye yaymasıyla fiyatlandırılan emisyon oranı %24’ten %28’e çıktı.

• Karbon vergisi veya ETS uygulayan ekonomiler, küresel GSYİH’nin üçte ikisini oluşturuyor.

Sektörel Kapsam

• Enerji üretimi emisyonlarının %50+’si, sanayinin yaklaşık %50’si fiyatlandırılıyor.

• Tarım sektörü hâlâ “fiyatlandırılmamış alan” olarak dikkat çekiyor.

Geleceğe Bakış: 2030 ve Ötesi

Karbon fiyatlandırması, çevresel tercih olmanın ötesinde küresel rekabet avantajı sağlıyor. 2024’te karbon fiyatları durağan seyretse de reel gelir, 10 yıl öncesine göre 3 kattan fazla arttı ve gelirlerin yarısından fazlası yeşil projelere yönlendirildi.

• AB ETS ve Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (CBAM), ticaret akışlarını yeniden şekillendiriyor.

• Uzman tahminleri, karbon fiyatının 2030’da 160–200 €/ton bandına ulaşacağını gösteriyor; bu da enerji piyasaları ve yatırım dağılımını radikal biçimde dönüştürecek.